Genel Ekonomik Ortam – 2025

2025 Türkiye ve Değişen Dünya Düzeni çerçevesinde genel ekonomik ortam kısaca şöyle özetlenebilir: Ülkede kitleler arasında gelir ve servet transferinin arttığını, eski alışkanlıklarını değiştirmekte direnen kitlelerin giderek zorlandığını ekonomik ve sosyal hayatta bir kabuk değiştirmenin giderek hızlandığını ülkenin ekonomik yatırım açısından bir cazibe merkezi olmaktan hızla uzaklaştığını görmekteyiz. Bu durum çerçevesinde sanayi bir yandan anti enflasyonist politikalar bir yandan dövizin baskılanması öte yandan da dış dünyadaki ekonomik şartların zorlaması ile çarklarını döndürmekte zorlanmakta, maliyet yapısı firmaları büyük bir sorunla karşı karşıya bırakmaktadır.

Diğer yandan ülkede yaşanan hızlı nüfus hareketi ve yapışkan enflasyonist ortam başta barınma maliyetleri olmak üzere çalışan maliyetlerini yukarıya çekmektedir. Uzunca bir süre bu problemlere kayıtsız kalan işletmeler, mavi yakalıların yaşadığı barınma probleminin dönüp dolaşıp kendi problemleri olduğunu idrak etmiş durumdadırlar ve bu konulara çözüm aramaktalar. Öte yandan 2023 yılında yaşanan ve olumsuz etkileri hala süren güney depremi var olan problemlerin üzerine yenilerini eklemiş durumdadır. Başta tarımsal üretim olmak üzere bölgenin üretimde yaşadığı kayıp ülkenin diğer bölgelerinde de hissedilir hale gelmiştir. Yeniden imar çalışmaları esnasında oluşan inşaat piyasasındaki işgücü talebi işçilik fiyatlarını reel olarak yukarı çekmiş, emek yoğun olan bu sektörde yerli işgücü avantaj olmaktan çıkıp bir dezavantaj halini almıştır. Bazı projelerde Asya ve Afrika ülkelerinden işgücü getirildiğini görmekteyiz. Avrupa ve dış dünya ile bozulan ilişkiler, hukuk dünyasında yaşanan güven sarsıcı olaylar ve ülkedeki düzensiz sığınmacıların bir bölümüne vatandaşlık verilmiş olması Türk vatandaşlarının hatta iş adamlarının uluslararası seyahat özgürlüğünü kısıtlar hale gelmiştir. Gençlerin yoğun bir şekilde Batı ülkelerinde yaşamak istemesi ailelerinin olgun yaşlarında yalnız kalmalarına yol açmaktadır.

Bu durum, üstteki paragrafta bahsedilen konularla birleştiğinde Türk vatandaşlarının vize problemi ile de birleştirerek yurtdışında yoğun bir gayrimenkul talebi yarattığını, yalnızlaşan olgun nüfusun başka yaşam ortamları hayal ettiğini, yapışkan enflasyonun ana sebeplerinden olan tarımsal üretim açığı, köylerin yapısal sorunları ve bu tarımsal ürünlerin pazarlara aktarım mekanizmalarındaki yaşanan aksaklıklar çeşitli çözüm ihtiyaçlarını yani kısaca yeni yeni arazi geliştirme hatta belki de daha büyük ölçekli bölge geliştirme sahalarında yatırımları gerekli kılmaktadır. Hiç şüphe yok ki cumhuriyet döneminde yaşanan büyük nüfus hareketi hem kentleri hem de kırdaki hayatı kökünden etkiledi. Plansız ve çok hızlı şehirleşmeler hem bir makro sorun oluşturdu hem de diğer başka makro sorunların yaratıcısı durumuna geldi. Bir anlamda “problem generator” olarak adlandırılabilecek hal aldı.

Özetle, yurtiçi ve yurtdışında yaşanan bunca değişimin ve devinimin ışığında; Kentsel Dönüşüm/ Kente Dönüşüm/ Toplumsal Dönüşüm/ Demografik Dönüşüm/ ve Teknolojik Dönüşümün yarattığı sonuç ve taleplerine dönük vazgeçilmez gereksinimiz ortaya çıkmaktadır: